Biuletyn Informacji Publicznej
URZĘDU MIASTA CHEŁMŻY

Chełmża

Chełmża występuje w powiecie ziemskim toruńskim jako jedyna jego gmina miejska.

Ogólna powierzchnia miasta Chełmży wynosi 783 ha , w tym użytki rolne - 360 ha (46%).

Miasto graniczy tylko z gminą Chełmżą, która otaczając je stanowi jego bezpośrednie zaplecze. W ujęciu geograficznym miasto jak i gmina Chełmża leżą na Pojezierzu Chełmińskim, w jego części nazywanej Równiną Chełmżyńską.

W granicach Chełmży znajduje się część jeziora Chełmżyńskiego - największego jeziora na terenie powiatu toruńskiego.

Chełmża jest ważnym ośrodkiem turystycznym powiatu toruńskiego, dawna stolica diecezji chełmińskiej (1243-1824), wzmiankowana w źródłach pisanych w 1222 r., jeszcze pod nazwą - Łoza.

Prawa miejskie otrzymała w 1251 r. i aż do początku XIX w. traktowana była przede wszystkim jako miasto biskupie. Zasadnicza zmiana w tym zakresie nastąpiła po1824 r., a dzięki rozwojowi komunikacji i miejscowego przemysłu na przełomie XIX i XX w. Stała się ona trzecim pod względem wielkości miastem dawnej ziemi chełmińskiej. Miasto zachowało średniowieczny układ urbanistyczny z neogotyckim ratuszem w centrum.

Zabytki:

1. Konkatedra pod wezwaniem Świętej Trójcy z 1251 r. Świątynia ta należy do najokazalszych i najciekawszych zabytków Pomorza, wybudowana głównie w stylu gotyckim. Barokowe zakończenie wieży wzniósł w 1699 r. Magistrat Miasta Torunia. Na przestrzeni wieków świątynia odwiedzana była przez wielu polskich królów : Władysława Jagiełłę, Kazimierza Jagielończyka, Zygmunta Augusta, Zygmunta III Wazę wraz z synem Władysławem oraz przez Jana Sobieskiego ( który podarował świątyni, zdobyty podczas odsieczy wiedeńskiej i zachowany po dziś dzień, przerobiony na kapę czaprak Kara Mustafy ). Do najważniejszych zabytków konkatedry należą : gotyckie siedziska dla celebransa i asysty; ceglana faktura prezbiterium, przykryta gwiaździstymi sklepieniami z żebrem przewodnim i żebrami wpisanymi ; granitowa kropielnica ; fragmenty płyty nagrobnej pochowanego w katedrze w 1311 r. wielkiego mistrza Zygfryda von Feuchtwangen, który przeniósł stolicę Zakonu Krzyżackiego do Malborka ; barokowy ołtarz główny Giovanniego Gisleniego z około 1650 r.; ołtarz Św. Krzyża Giovanniego Cocchiego z 1744 r.; późnorenesansowa ambona z 1604 r. ; drewniany ołtarz w stylu barokowym ufundowanym przez bp. Andrzeja Leszczyńskiego ; grobowce mistrzów krzyżackich.
2. Kościół filialny pod wezwaniem św. Mikołaja z 1248 r. Kościół jest orientowany tzn. posiada prezbiterium zwrócone ku wschodowi. Wybudowany jest z cegły i kamieni polnych. Kościelna wieża posiada dach czterospadowy z osadzoną na szczycie latarnią, zwieńczoną iglicą. Wnętrze kościoła ma układ pseudobazyliki. Z zabytkowego wyposażenia na uwagę zasługują : manierystyczny ołtarz główny, ufundowany przez ówczesnego burmistrza Żuławy ; średniowieczna granitowa kropielnica; malowany na płótnie obraz „Pokłon trzech króli” z przełomu XVII i XVIII wieku pędzla Luca Giordano ; zawieszone na wieży trzy stalowe dzwony z 1918 r. i 1919 r. ; wmurowane w ścianach płyty nagrobne z 1696 i 1718 roku.
3. Chełmżyńskie cmentarze .Cmentarz katolicki z pierwszej połowy XIX w. Znajdują się tam dwie kaplice: neoklasycystyczna rodziny Kalksteinów z Pluskowęs, z około 1860 roku. W latach 70. Zastała zaadaptowana na mauzoleum. Na ścianach znajdują się tablice memoriałowe poświęcone m.in. ks. Wincentemu Frelichowskiemuoraz Józefowi Gierszewskiemu - komendantowi Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf” ; neobarokowa kaplica rodowa z 1879 roku rodziny Zawiszów Czarnych z Warszewic ( Zawiszówka ), w krypcie spoczywa m.in. Alfred Zawisza - oficer i uczestnik powstania listopadowego. Prócz tego znajdują się jeszcze na terenie miasta dwa nieczynne cmentarze : ewangelicki z pierwszej połowy XIX w. oraz żydowski z 1792 r.

Oświata, kultura, sport

W Chełmży znajdują się trzy szkoły podstawowe, gimnazjum, Zespół Szkół Średnich oraz Zespół Szkół Specjalnych oraz Państwowa Szkoła Muzyczna I-ego Stopnia.

Na terenie Chełmży działa Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Juliana Preisa wraz z instytucjami towarzyszącymi Biblioteka istnieje od 1946 r. i należy do największych tego typu instytucji w powiecie. W budynku biblioteki w1997 r. otworzono Miejska Izbę Muzealna, prezentującą bogate materiały źródłowe dotyczące miasta i okolic a w szczególności jego życie kulturalne, gospodarcze, polityczne i społeczne w XIX i XX w. Zobaczyć w niej można m.in. średniowieczne eksponaty z licznych wykopalisk archeologicznych.

W strukturze PiMBP działa Chełmżyński Ośrodek Kultury. Powołany został do życia staraniem władz miasta i Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Toruniu. W ośrodku działają sekcje plastyczne, teatralne, muzyczne, sekcja szachowa i brydżowa oraz gier fantastycznych i haftu artystycznego.

CHOK organizuje również imprezy plenerowe, widowiska muzyczne, teatralne itp.

PiMBP wydaje regionalny miesięcznik „Głos Chełmżyński” poświęcony aktualnym problemom miasta i okolicznych gmin.

W bibliotece mieści się również redakcja Chełmżyńskiego Towarzystwa Kultury działającego od 1968 r. Dzięki inicjatywie członków tego towarzystwa od 1990 r. wydawana jest „Gazeta Chełmżyńska”, która nawiązuje do tradycji wydawanej przed wojną gazety o takim samym tytule.

Do instytucji kulturalnych w Chełmży należy również chór mieszany „ Święta Cecylia”. Jest on najstarszym chórem w Polsce, założonym w 1869 r. W 1996 r. został uhonorowany najwyższym papieskim odznaczeniem „Pro Ecclesia Et Pontifice” oraz chełmżyński chór międzyszkolny.

Działa również Stowarzyszenie Muzyczne , a w jego ramach kilka sekcji, między innymi orkiestra dęta, sięgająca swymi korzeniami 1865 r. oraz zespół muzyczny „Kamerton”.

Ważną dziedziną aktywności lokalnej jest życie sportowe.

W Chełmży działa sześć klubów sportowych:

• Klub Sportowo-Turystyczny „Włókniarz” (sekcja żeglarska i kajakarska)
• Klub Sportowy „Legia” (sekcja piłkarska)
• Chełmżyńskie Towarzystwo Wioślarskie 1927 (sekcja żeglarska)
• Międzyszkolny Klub Sportowy „Chełmża” (sekcja karate)
• Klub Sportowy "Pogoń" (sekcja bokserska)
• Ponadto działa Modelarnia SM „Combat”, biorąca udział w mistrzostwach Polski modeli samolotów, pojazdów i okrętów, a także Polski Związek Wędkarski.

Turystyczna atrakcyjność Chełmży oparta jest w głównej mierze na walorach położonego częściowo w jego granicach Jeziora Chełmżyńskiego.

Jezioro Chełmżyńskie należy do największych w powiecie toruńskim (299,4 ha). Jego wody zaliczane są do drugiej klasy czystości i obfitują w sandacza, szczupaka, okonia, leszcza, płoć i karpia. Szczególną atrakcją jeziora jest tołpyga i troć jeziorowa. Nad jeziorem znajduje się miejska plaża „Ustronie” oraz wypożyczalnia sprzętu pływającego.

drukuj ()